door Raymond Volgers –
Uitdagend
Wie durft er vandaag nog een boek te schrijven over de tien geboden? In een tijd waarin mensen een hekel hebben aan alles wat van buitenaf wordt opgelegd. Wie zit er nog te wachten op de woorden ‘Gij zult niet…!’? Niet veel mensen en dat is deels terecht. In het verleden hebben mensen elkaar vaak genoeg hard om de oren geslagen met de tien geboden in de hand.
Verfrissend
Patrick Nullens gaat de uitdaging aan. Na zijn handboek ethiek Verlangen naar het goede: bouwstenen voor een christelijke ethiek (2006) verscheen enkele maanden geleden het boek Tien woorden van leven, waarin Patrick Nullens nader inzoomt op de tien geboden. Hij slaagt er op verrassende wijze in om de tien geboden in een ander daglicht te stellen. De bijbelse tekst spreekt zelf van ‘tien woorden’ (asereth ha-d’bharîm) in plaats van tien ‘geboden’. Achter deze woorden schuilen belangrijke hogere waarden. Bijvoorbeeld de waarde van het leven in de woorden ‘pleeg geen moord’ of de waarde van het huwelijk in de woorden ‘pleeg geen overspel’. Wie de achterliggende waarden nastreeft, zal gezond, gelukkig en tevreden leven. Bovendien zijn de tien woorden door God gegeven in de context van de bevrijding van het volk Israël uit de slavernij in het land Egypte (Exodus 20 en Deuteronomium 5). Het zijn letterlijk tien woorden van bevrijding, tien woorden die leven schenken.
Praktisch
Het boek in pocketformaat is heel gemakkelijk te lezen en de opbouw is eenvoudig. Na de inleiding volgen 19 korte studies. In de eerste helft worden de tien woorden elk onder de loep genomen. Verrassend is dat Nullens via de achterdeur naar binnen gaat: hij begint bij het laatste en eindigt bij het eerste woord. Dit probeert hij niet exegetisch of theologisch te verdedigen, het is puur een didactische keuze. Hij begint zo bij de verlangens van de mens en eindigt bij het dienen van de ware God. Het gaat Nullens in zijn besprekingen vooral om de praktische vertaling van de tien woorden naar deze tijd. De besprekingen zijn erg kort, maar ze bieden een goede aanzet en richting voor verdere overdenking en toepassing. Allerlei hedendaagse diverse onderwerpen, zoals kinderarbeid, romantiek en carrière, passeren de revue. Steeds wijst Nullens erop dat de tien woorden niet vrijblijvend zijn, maar wel vrijmakend.
Verdiepend
In het tweede deel vinden we zeven verdiepende studies met een hoop achtergrondinformatie. Hierin gaat de aandacht naar vragen als ‘Hoe staan we als christen tegenover de wet?’, ‘Wat is de relatie tussen het Oude en het Nieuwe Testament?’, ‘Wat betekent het dat God straft en beloont tot het derde en vierde geslacht?’, ‘Hoe staan we als christen tegenover oorlogvoering?’ en ‘Wat hebben de tien woorden en het milieu met elkaar te maken?’ Nullens heeft twee schrijvers uitgenodigd om een verdiepende bijdrage te leveren over de tien woorden vanuit hun eigen vakgebied, namelijk Mart-Jan Paul (Oude Testament) en Jos Douma (praktische theologie). Paul bespreekt hoe de tien geboden heel praktisch en illustratief zijn uitgewerkt in Deuteronomium 12-26. In zijn conclusie wijst hij erop dat de principes en achtergronden veel belangrijker zijn dan de wetten zelf in de Oosterse wetgeving. Douma bespreekt de nauwe relatie tussen gebod en gebed, die vaak wordt vergeten. Hij wijst hierbij op een zeer interessante publicatie van Maarten Luther, Eine einfältige Weise zu beten für einen guten Freund (Een eenvoudige manier om te bidden, voor een goede vriend), geschreven in 1535. Luther heeft hierin verrassend veel aandacht voor het bidden van de geboden. Douma leert ons dat de tien woorden een belangrijke bron zijn voor onze spirituele vorming.
Tijdloos
Nullens typeert de tien woorden terecht als symbolen van tijdloze waarheden, die we niet mogen verwaarlozen. Dit boek is een aanrader voor iedereen die gezond, gelukkig en tevreden wil leven. De studies zijn voorzien van gespreksvragen en relevante bijbelgedeelten, dus het kan gemakkelijk worden gebruikt in een groep. Wel jammer dat de eindnoten in de tekst zijn verloren bij de drukker, maar dat vond de schrijver zelf ook. Wie weet keren ze weer terug in een volgende druk.
Patrick Nullens, Tien woorden van leven (Heerenveen: Uitgeverij Medema, 2013).
