door Maarten Hertoghs –
“Het is de grote kunst het Oude Testament zo te laten spreken, zoals het Oude Testament het zelf wil.” (Theologie van het Oude Testament, p.85)
Onder redactie van Hendrik Koorevaar en Mart-Jan Paul schreven negen oudtestamentici de Theologie van het Oude Testament. Het doel van het boek wordt beschreven in het ‘woord vooraf’. Ik geef het in eigen woorden weer: ‘Predikanten, studenten theologie en geïnteresseerde gemeenteleden moeten hier terecht kunnen voor een overzicht van de hoofdlijnen van het Oude Testament en voor de verbindende lijnen tussen de verschillende boeken.’
Een geheel
Hoofdstuk 1 bevat een overzicht van hoe men vanaf de 16e eeuw aan theologie van het Oude Testament gedaan heeft. Dit heeft zeker waarde als ‘naslaghoofdstuk’. In het tweede hoofdstuk wordt op zoek gegaan naar een methode om de inhoud van het Oude Testament te verbinden en als een geheel te tonen. De schrijvers kiezen om te werken met een combinatie van de literaire en de thematische methode.
Deze eerste hoofdstukken zijn stevige ‘kuitenbijters’. Het uitleggen van een methode om het Oude Testament als eenheid te bekijken, is natuurlijk geen lichte kost. Anderzijds zijn het wel hoofdstukken die uitdagen om na te denken over het oudtestamentische geheel.
Literair-thematische methode
In de twee volgende hoofdstukken wordt de literaire methode uitgewerkt. De plaats van de oudtestamentische boeken is hierbij erg belangrijk, omdat die de boodschap van het Oude Testament bepalen. Het is van belang hier te vermelden dat er doorheen de Theologie van het OT gekozen wordt voor de Hebreeuwse indeling van de canon. Er wordt ook ingezoomd op de boeken Exodus-Leviticus-Numeri. Zij worden gezien als één boek. Een heel interessante, maar ook een te bediscussiëren invalshoek.
In de hoofdstukken 5-10 komt de thematische methode aan bod. Het Oude Testament wordt in zijn geheel bekeken vanuit thema’s. Het boek behandelt, in zes hoofdstukken, zes thema’s: schepping door God, wegen van God, zonde, belofte van het zaad, eredienst voor God, bezit van de aarde en het land Kanaän. Van elk onderwerp wordt beschreven hoe ze voorkomen in wet, profeten en geschriften. Naar mijn mening zijn dit waardevolle hoofdstukken, omdat de eenheid van het Oude Testament hierdoor erg zichtbaar wordt.
Naar het Nieuwe Testament
De laatste hoofdstukken van het boek trekken de lijn door naar het Nieuwe Testament. In het elfde hoofdstuk wordt de situatie in de periode tussen het Oude en Nieuwe Testament bekeken. Dit is nuttig voor mensen die nog niet veel weten over de intertestamentaire periode of het kan dienen als opfrissing van eerder opgedane kennis. In het laatste hoofdstuk wordt een poging gedaan om de oudtestamentische opbouw van wet-profeten-geschriften terug te vinden in het Nieuwe Testament. Die poging kon mij niet echt overtuigen. Verder komen de thema’s, die in de hoofdstukken 5-10 beschreven werden, terug en wordt nu gekeken naar hun invulling in het Nieuwe Testament. Het resultaat is dat thematische lijnen doorlopen van Genesis tot de brieven van Paulus of Openbaring.
De hoofdstukken 5-12, goed voor zo’n 250 bladzijden, zijn eerder praktische hoofdstukken die vlotter lezen dan de eerste vier hoofdstukken. De lezer die zich door de eerste hoofdstukken geworsteld heeft, krijgt het daarna gemakkelijker.
Voer voor meer dan theologen
Naar mijn mening slaagt de Theologie van het OT in haar opzet. Het is leesbaar voor mensen die oprecht geïnteresseerd zijn in het onderwerp. Op vrij praktische wijze wordt een oudtestamentisch geheel geschetst, met verbindingen tussen de verschillende boeken. Hierbij komt dat de aangehaalde theologische begrippen consequent uitgelegd worden. Ik wil niet zeggen dat het 400 bladzijden ontspannende lectuur is, maar wel dat er duidelijk moeite is gedaan om het voor een breder publiek toegankelijk te maken. Daarenboven kunt u het boek, na gelezen te hebben, nog gebruiken als naslagwerk.
Bij het lezen werd ik regelmatig uitgedaagd om na te gaan hoe ik zelf naar het Oude Testament kijk. Vaak lezen we het Oude Testament en, bij uitbreiding het Nieuwe Testament, heel fragmentarisch en vergeten we dat alles een eenheid vormt. Dit boek geeft een helikopterbeeld. Mensen die meer zicht willen krijgen op het geheel, zullen veel aan dit boek hebben. Of de schrijvers het Oude Testament weergeven, zoals het Oude Testament het zelf wil, laat ik aan uw oordeel over.
Hendrik Koorevaar en Mart-Jan Paul, Theologie van het Oude Testament, De Blijvende Boodschap van de Hebreeuwse Bijbel (Boekencentrum, 2013).
Deze bespreking verscheen eerder op de Blog van Maarten Hertoghs,
http://maartenhertoghs.wordpress.com/2013/03/09/recensie-theologie-van-het-oude-testament/ (9/3/2013).
