door Tom De Craene –
No excuses
‘Waarom is kunst nodig? Om zoveel mogelijk beelden te creëren. Dat brengt ons dichter bij de werkelijkheid, die niet in één beeld te vangen is. De wereld is als het ware een gigantisch glas-in-loodraam, waardoor in ontelbare vormen en kleuren het goddelijke licht binnenvalt. Kunstenaars onthullen steeds weer andere glazen, zodat we de wereld met nieuwe ogen zien.’
Deze prikkelende stelling aan het begin van de column door Jacques Suurmond is direct één van de weinige apologieën in dit boek. ‘Handboek voor kunst in de kerk’ is wederom een boek waarbij de inhoud recht doet aan de titel. Het is een handboek, geen verdediging. Veel christenen in onze Protestans-Evangelische traditie hebben vaak – bewust of onbewust – vragen bij kunst in de kerk. En over die vragen zijn veel goede boeken geschreven, maar daar begint dit boek niet. Neen, ‘Handboek voor kunst in de kerk’ begint vanuit de idee dat kunst in de kerk hoort, dat zij er een rechtmatige plek heeft. Toegegeven, er worden her en der enkele nuttige en inzichtelijke reflecties meegegeven over kunst, over de theologie hier rond en over de geschiedenis van kunst in de kerk, maar de basisstelling hier is zonder schroom: ‘kunst en kerk zijn geen vijanden, zij behoren vrienden te zijn.’
Een divers handboek
Vier grote vragen delen dit boek in: Waar is kunst inzetbaar in de kerk? Welke kunst is geschikt voor kerken? Waaruit bestaat kunst voor de kerk? Hoe vinden we kunst die aansluit bij onze kerken? Uit deze indeling spreekt niet enkel een doordachte opzet, maar ook de pastorale, dienende houding van dit boek: dit boek wil kerken en individuen helpen met vragen die voor veel kerken niet evident zijn. Dit doet het boek door een dertigtal hoofdstukken aan te bieden, geschreven door zo’n 25 auteurs die zeer bekwaam en ervaren zijn in hun eigen domein. Soms nemen de hoofdstukken de vorm aan van een column, soms van een interview, soms van een handleiding met tips, maar doorgaans zijn het goed geïllustreerde verslagen die een bepaald aspect of vraag uitdiepen. Waar moeten we aan denken bij afbeeldingen op de beamer, hoe richten we een ‘gedenkhoek’ in en hoe starten we een kunstcommissie? Dit zijn slechts enkele van de meer basisvragen waar dit boek op in gaat. Maar ook vragen rond kwaliteit, amateurkunstenaars in de kerk en kostenplaatjes komen aan bod. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een tip of een behulpzame vraag om te overdenken. Ook dit getuigt van de dienende insteek van dit boek. Op het einde van het boek staat er ook nog een hele lijst met persoonsbeschrijvingen van de auteurs, interessante websites en organisaties die bezig zijn met kunst in de kerk.
Disclaimers
Er zitten drie kleine minpuntjes aan dit boek. Twee van de drie zijn eerder zaken waar lezers van ‘Indekerk.be’ rekening mee moeten houden om dit boek naar waarde te schatten. Ten eerste richt het boek zich specifiek op de kerkelijke situatie van Nederland en put het voornamelijk voorbeelden uit die context. Dit houdt in dat een groot deel van de verhalen en voorbeelden perfect toepasbaar zijn, maar dat andere op zijn minst een vertaalslag nodig hebben. Ten tweede is de insteek oecumenisch. Dit is an sich zeer verrijkend, maar er zijn dus auteurs die hun christen-zijn en hun kerkgang anders definiëren dan sommige van ons. Tot slot vond ik niet alle bijdragen even kwalitatief, maar in een boek dat zo gevarieerd en rijk is van opzet, vormgeving en inhoud is er voor iedereen die vragen heeft rond ‘Kunst in de kerk’ genoeg aan waardevol en bruikbaar materiaal te vinden om mee aan de slag te gaan.
Marleen Hengelaar-Rookmaker en Anikó Ouweneel-Tóth (Red.), Handboek voor kunst in de kerk, (Buijten en Schipperheijn, 2015, 256 blz.)
