door Aaldert Prins –
In 2017 wordt wereldwijd op talloze manieren 500 jaar Reformatie herdacht. De Reformatie hertekende niet alleen de kerkelijke kaart van Europa, maar had bijvoorbeeld ook politieke en economische gevolgen voor het gebied dat het huidige België beslaat. Een beetje historische kennis is nodig om die herdenking goed te kunnen kaderen. Gottlieb Blokland heeft met Geloof alleen! de handschoen opgenomen en het verhaal van het protestantisme in België (in een Europese context) geschetst. Hierdoor is er eindelijk een opvolger verschenen voor De geschiedenis van het protestantisme in Vlaanderen van E. Pichal (1975). Bij de officiële presentatie van het boek gaf de auteur duidelijk aan wat de opzet is van zijn boek. Blokland grijpt het herdenkingsjaar aan om enerzijds de leemtes in de kennis over het protestantisme bij het brede publiek op te vullen en anderzijds de protestants-evangelische geloofsgemeenschap met haar wortels in contact te brengen.
Het boek opent met een korte voorgeschiedenis van de Reformatie met vermelding van onder andere Wycliffe en Hus, maar ook Ruusbroec. Ook wordt het politiek en religieus decor geschetst waartegen de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld. Daarna volgen de belangrijkste stromingen van het 16e-eeuws protestantisme in vogelvlucht. Blokland bespreekt de voornaamste kenmerken van de verschillende stromingen in het protestantisme en illustreert die met sprekende citaten. Inzoomend op het huidige België worden ook verschillende protestantse figuren van onder het stof gehaald. Gelovigen die bij veel lezers ten onrechte niet of nauwelijks bekend zijn, zoals Guido De Brès of Jakob De Rore.
Blokland past het recept afwisseling tussen de grote lijnen met een meer detaillistische bespreking van relevante personen en gebeurtenissen ook toe in de rest van het boek. Hij toont onder meer aan hoe de keuze voor de protestantse vorst Leopold I tot op heden relevant is voor het Belgisch protestantisme. Via het 19e-eeuwse Réveil en beide Wereldoorlogen komt de auteur uit bij het recente verleden. Hierbij wordt onder meer aandacht gegeven aan de opkomst van de evangelische beweging en de migrantenkerken. Het boek sluit af met uitdagingen voor de toekomst. Die ziet Blokland vooral op het vlak van de relaties met de andere geloofsgemeenschappen en met de diverse overheden
Geloof alleen! richt zich op het brede publiek. De kaft is alvast aantrekkelijk genoeg om de aandacht te trekken van de neutrale lezer uit. Bij het doorbladeren van het boek vallen onmiddellijk de aangename lay-out en het heldere lettertype op. Het taalgebruik is toegankelijk, al blijft het een moeilijke evenwichtsoefening. Begrippen als Schrift en prebende zullen immers niet tot ieders woordenschat horen.
Door te kiezen voor een iets kleiner lettertype, wordt de overgang visueel gemaakt tussen de hoofdlijn van het boek en datgene wat meer in detail wordt besproken. Die laatste passages kunnen eventueel worden overgeslagen zonder de rode draad van het boek te verliezen. Maar gezien de beperkte omvang van het boek zie ik persoonlijk daartoe geen enkele reden. Geloof alleen! is er in geslaagd de valkuilen van enerzijds oppervlakkigheid en anderzijds een stortvloed van details te omzeilen. Het register verdient een ook pluspunt. Door te kiezen voor aparte naam-, plaats- en zaakregisters wordt het opzoeken vergemakkelijkt.
Natuurlijk zijn er ook kanttekeningen te plaatsen. Zo is het onmogelijk om dit onderwerp uitputtend te behandelen in een kleine 300 pagina’s. Andere auteurs zullen ongetwijfeld links en rechts andere keuzes maken. Persoonlijk zou ik de Eerste Wereldoorlog iets meer hebben uitgediept. De evangelisatie onder geïnterneerde Belgische soldaten en vluchtelingen wierp vruchten af die merkbaar waren in heel de periode tussen beide Wereldoorlogen. Ook het belang van de familie Cockerill voor de Luikse regio had mijns inziens wel vermeld mogen worden. Tenslotte ontbreekt ook grotendeels de uitbreiding van het Protestants middenveld in de 20e eeuw, zoals de oprichting van het Belgisch Bijbelgenootschap kort na de Tweede Wereldoorlog.
Desalniettemin zal het boek er ongetwijfeld in slagen de kennis van het Belgisch protestantisme van heel wat lezers bij te spijkeren. Ook kan het de interesse opwekken om zich verder te verdiepen in de geschiedenis van het Belgisch protestantisme. Voor een eventuele druk zijn enkele verbeteringen wenselijk. In plaats van een eigen vertaling zou dan gebruik gemaakt moeten worden van bijvoorbeeld Luther Verzameld (2016) en Calvijns Institutie in de vertaling van C.A. de Niet (2009). De lijst van geraadpleegde literatuur zou bijvoorbeeld omgevormd kunnen worden tot een lijst van boeksuggesties voor verdere studie over het onderwerp. Dan mogen onder meer de proefschriften van Marinello over de Evangelische Christengemeenten Vlaanderen, Dibudi Way Way over de Afrikaanse kerken in België en die van ondergetekende over de Belgische Evangelische Zending (2015) niet ontbreken.
Afrondend kan gesteld worden dat Blokland in zijn opzet geslaagd is, al is er ruimte voor verbetering. Geloof alleen! is een meer dan welkome introductie over het Protestantisme in België.
Gottlieb Blokland , Geloof alleen! Protestanten in België: een verhaal van 500 jaar, (Garant, 2016, 296 blz.)
