door Nathan Vanharen –
Kritische Bijbeltheorie onder de loep
Credo quia absurdum (ik geloof omdat het absurd is). Een uitspraak die Tertullianus waarschijnlijk nooit gedaan heeft. Maar daarover gaat het ten diepste in het nieuwste boek van Christopher Watkin. Per uitzondering recenseren we hier een Engelstalig boek. Dit omdat het niet zomaar een boek is, het is ongetwijfeld het beste boek dat schrijver dezes in het afgelopen decennium verorberde.
De slecht gekozen titel doet een saai verslag vermoeden in lijn met de kritische theorie van de Frankfurter Schule. Niets is minder waar. Watkin, een professor Franse studies aan een universiteit in Melbourne (Australië), biedt een grondige analyse aan van de Bijbel en hoe de verhalen en thema’s zich ontvouwen in de context van de moderne wereld. Hij onderzoekt de relevantie van de Bijbel voor hedendaagse ethische kwesties en sociale vraagstukken, en biedt inzichtelijke interpretaties die lezers aan het denken zetten: een heerlijke mix van sociologie, filosofie en theologie. Dat maakt het boek dialectisch en absurd in de zin van strijdig met de logica. Hij stelt telkens twee opvattingen tegenover elkaar en probeert dan met een “diagonalistische” benadering een compromis te vinden. In essentie bulkt het boek van de paradoxen en raakt het aan de diepste waarheden die ten slotte schijnbaar tegenstrijdig zijn.
Ondanks het onderwerp blijft het boek toegankelijk voor zowel theologen als leken. Watkin slaagt erin complexe concepten op een begrijpelijke manier uit te leggen, wat het boek geschikt maakt voor een breed publiek dat geïnteresseerd is in het onderwerp. Verder legt hij verrassende verbanden tussen de Bijbelverhalen en de hedendaagse wereld, waardoor lezers een dieper begrip krijgen van de betekenis en relevantie van de Bijbel in hun eigen leven.
Enige puntje van kritiek: op sommige momenten verzandt Watkin in overmatige details en theologisch te technische terminologie, wat de leesbaarheid van het boek kan belemmeren. Hierdoor kan het moeilijk zijn om de kernpunten van zijn betoog vast te houden. Maar voor de liefhebber van niet interessante, onnuttige feiten of nieuwe woorden is het mooi meegenomen.
Watkins doel is een christelijke cultuurtheorie te construeren die laat zien dat de Bijbel de christelijke culturele analyse met evenveel intellectuele nauwkeurigheid ondersteunt als welke postmoderne kritische lens dan ook. In dat opzet is hij niet geslaagd, maar dat geeft hij ook toe in het slotwoord, hij wil een aanzet geven. De positieve recensies zijn overweldigend en dat kan je alleen maar ervaren door het boek zelf te lezen. Intellectuele verspringer.
Christopher Watkin, Biblical critical theory (Zondervan Academic, 2022, 648 blz.)
