door Maarten Hertoghs – Prof. dr. Ted VanderEnde, (mijn) ex-docent aan de ETF, schreef een boeiende commentaar op het Bijbelboek Spreuken. Dit heet een praktisch theologisch commentaar te zijn dat de brug maakt tussen de wereld van toen en ons dagdagelijks leven. Hoewel de schrijver onderbouwd te werk gaat, hoeft je geen tekst te verwachten die bol staat van Hebreeuwse woorden als basis voor diepgravende woordstudies. Het boek is dan ook niet in de eerste plaats bedoeld voor theologen, maar voor mensen die in onderwijscontext aan de slag willen met het boek Spreuken.
Dit boek is deel 14 van een reeks commentaren onder de noemer ‘Commentarenreeks op het Oude Testament, De Brug’. Typisch voor dit commentaar is het gebruik van symbolen die aangeven wanneer de schrijver achtergrond geeft bij de vertaling, historische achtergrond, literaire opbouw, het theologisch belang of wanneer hij verwijst naar andere literatuur. In dit commentaar op Spreuken vind ik vooral achtergrond voor wat betreft de literaire opbouw en verwijzingen naar andere literatuur. Als ik dat vergelijk met een ander deel dat ik in bezit heb (deel 11; Geschriften over de Perzische tijd), is het daar wel anders.
Vanaf de eerste verzen (Spreuken 1:1-3) wordt duidelijk dat de spreuken geen set zweverige uitspraken zijn, maar maatschappelijk relevante teksten. De spreuken zijn een leidraad in het leven. Een leidraad kan je ook vertalen met discipline. Dat woord heeft een negatieve connotatie, maar eigenlijk is er niets negatiefs aan. Het is minder vrijblijvend dan leidraad en lijkt wat lastiger. Het is door keer op keer naar de spreuken te luisteren (discipline) en er inzicht in te krijgen, dat ze iets zullen uitwerken. Vanderende benadrukt dat de uiteindelijke bedoeling van de spreuken is dat ze leiden tot het uitwerken van recht, rechtvaardigheid en eerlijkheid. Zo schrijft hij: “Fundamenteel in de wet, psalmen, profeten, evangeliën en brieven, en ook in de wijsheidsliteratuur is dat de relatie tussen de enkeling en zijn of haar gemeenschap er één van gerechtigheid en oprechtheid moet zijn. […] Het karakter van het individu beïnvloedt het karakter van de gemeenschap.” (p.45) Je zou kunnen zeggen dat bovenstaande de rode draad is doorheen het boek.
VanderEnde is er, naar mijn aanvoelen, in geslaagd om een toegankelijke en praktische commentaar op Spreuken te schrijven. Er wordt natuurlijk wel een zeker niveau van de lezer verwacht, maar het is toegankelijk in de zin dat je niet theologisch geschoold hoeft te zijn om iets dit boek te hebben. Voor wie dieper wil graven, wordt er regelmatig verwezen naar bronnen of extra leesvoer.
Het is vast en zeker een aanrader voor wie een toegankelijke, degelijke én Nederlandstalige commentaar wil hebben op het boek Spreuken.
Ted VanderEnde, Spreuken, Commentarenreeks op het Oude Testament, De Brug, (Jongboek, 2018, 307 blz.)
