door Raymond R. Hausoul – In mijn boekenkast staan twee prachtige werken over Paulus. Het eerste boek is van de gereformeerde theoloog Herman Ridderbos (Paulus: Ontwerp van zijn theologie, 1978). Het tweede boek is van de gereformeerd-vrijgemaakte theoloog Jakob van Bruggen (Paulus: Pionier voor de Messias van Israël, 2003). Gretig naar nieuwe kennis verslond ik hun boeken jaren geleden. Ondertussen passeerden nog talrijke andere biografieën over Paulus mijn pad. Het leven van Paulus blijft fascineren.
De anglicaanse theoloog Tom Wright durft de uitdaging aan om aan deze talrijke werken nog een onderzoek toe te voegen. Is zijn inzicht dan zo bijzonder? Het antwoord daarop is een volmondig ‘jazeker!’.
Als theoloog en historicus kijkt Wright met nieuwe ogen naar het leven van Paulus. Hierin heeft hij grote aandacht voor het thema van Gods koninkrijk en de nieuwe schepping dat de apostel verkondigde. Wright opent veel christelijke lezers daarmee de ogen voor een onderwerp dat in onderzoeken naar Paulus vaak sporadisch aan de orde komt. Hij vindt het vreemd dat juist kringen die de Bijbel een prominente plaats in het leven geven, zich zo gemakkelijk laten meeslepen door niet-bijbelse onzinnigheden over een toekomstige hemelse eindbestemming. Waar is de verkondiging van het koninkrijk als kern van het evangelie en als eindbestemming naartoe, vraagt de theoloog zich af. In het onderwijs van Jezus en zijn leerlingen was immers alle aandacht gevestigd op de komst van Gods koninkrijk (kenners weten dat Ridderbos dat eveneens al opviel).
In Paulus: Een biografie brengt Wright zijn ontdekkingen van jarenlang onderzoek in populaire vorm aan de man en vrouw. Zijn schrijfstijl is meenemend en leest soms als een goede roman. Na de wat meer uitvoerige inleiding richt de schrijver alle aandacht op Paulus’ zending. Die zending verbindt Wright met de keuze van de apostel om via de keizerlijke handelsroute naar Rome te wandelen. De apostel kiest zijn plaatsen dus niet willekeurig. Al vroeg heeft Paulus het verlangen om voor de keizer over Christus te getuigen. Telkens weer laat Tom Wright zien dat de plaatsen die Paulus en zijn medewerkers kiezen allen in relatie met Rome staan. De meeste plaatsen zijn Romeinse koloniën waar oud-strijders hun erfdeel ontvingen in de strijd voor de Romeinse keizer. Tegenover dat Romeinse erfdeel in het koninkrijk van de keizer plaatst de apostel een hogere bestemming. Hij getuigt dat Jezus Christus alle mensen een koninklijk erfdeel in het koninkrijk van zijn Heer aanbiedt. Jezus is een hogere Heer dan de keizer luidt het, in navolging van Christus’ prediking.
Als leidraad voor zijn biografie gebruikt Wright het Bijbelboek Handelingen. De reizen van de apostel verdeelt hij over afzonderlijke hoofdstukken. Dat maakt het boek behapbaar. Doordat alle hoofdstukken beginnen met een kaart van het reisgedeelte waar het hoofdstuk op in gaat is de cirkel rond.
In de uitwerking verbindt Wright de gegevens in Handelingen met elementen uit de brieven. Natuurlijk is er ook aandacht voor andere bronnen om het geheel compleet te maken. Doordat dit boek een populaire vorm van Wrights diepgaand onderzoek is, ontbreekt elke voetnoot. Wie diepgaand vanuit de verschillende bronnen wil meedenken met de theoloog, verwijs ik naar de 1.658 pagina’s in Paul and the Faithfulness of God (2013) en zijn 864 pagina’s in The Resurrection of the Son of God (2003). Die beveel ik warm aan als huiswerk voor theologen en predikanten in ons land. Als je geen theoloog of predikant bent kun je echter ook heel gelukkig zijn met de 461 pagina’s van Paulus: Een biografie.
Wat me verder aanspreekt in het boek van Wright is zijn aandacht voor de menselijke emoties in het leven van Paulus. Zover ik mij herinner komt dit weinig aan bod in andere onderzoeken. Wright laat zien dat tegenslagen en verdriet regelmatig deel uitmaken van Paulus’ missie. Er is veel onbegrip voor de apostel. Dat onbegrip is er niet alleen vanaf de kant van de ongelovigen. Ook gelovigen reageren fel op Paulus. Reisgenoten en gemeentes komen in conflict met hem die wij vandaag roemen als een grote apostel. De apostel weet zich door het leven getekend door verdriet en pijn, neerslag en afwijzing. Wright brengt dit op een voortreffelijke manier naar voren in dit boek. Het leven van Paulus komt daardoor dichter bij de gewone man en vrouw in de kerk te staan. Het is een leven met dezelfde zegen en strijd die andermans leven kenmerkt. Wright weet dit op voortreffelijke manier naar voren te brengen door aandacht te hebben voor de plaats waar Paulus is en voor dat wat hij op dat moment in zijn brieven schrijft.
Naast de aandacht voor het koninkrijk van Christus, voor Gods de nieuwe schepping, voor de keizerlijke route en voor de ups en downs in het leven van Paulus, heeft Wright aandacht voor diverse keuzes en gebeurtenissen in het leven van de apostel. Paulus is een genie in zijn tijd. Hij heeft een diepgaand inzicht in de oudtestamentische en joodse tradities van zijn eigen volk en tegelijk een grote kennis van de Grieks-Romeinse cultuur met al zijn gebruiken en filosofieën. Vanuit deze enorme schatkist laat Tom Wright zijn lezers op een frisse manier naar verschillende gebeurtenissen en teksten in het leven van Paulus kijken. Ik kan getuigen dat dit een enorme verrijking en tegelijktijdig een bevestiging is van kleine puzzeldeeltjes die ikzelf al eerder vernam. Door het lezen van dit soort werken komen die puzzeldelen meer op hun plaats en ontstaat er een groter geheel. Wie verlangt naar Gods openbaring, graag nieuwe inzichten ontvangt en zijn leven laat kenmerken door een geweldige liefde voor Christus en zijn koninkrijk, is dit boek een ware goudmijn.
Tom Wright, Paulus: een biografie, (Uitgeverij Van Wijnen, 2019, 461 blz.)
