door Raymond R. Hausoul – Origenes (185–254nC) geldt als de oudste verdediger van het christendom die een overzicht van de christelijke geloofsleer schreef. Deze grondbeginselen beschreef hij in vier boeken die hij de Griekse titel Peri Archon meegaf. Zij raakten in de Latijnse kerk bekend als De principiis. Door dit werk legde Origenes een basis voor de diepere reflectie op de christelijke geloofsleer.
Generaties lang zagen velen Peri Archon als een goudmijn over het christelijke geloof.
In zijn werk ontpopt Origenes zich als een avonturier die niet op een dogmatische, maar op een reflecterende manier zich wil bezinnen op het onderwijs van de apostelen. Dat onderwijs is hem heilig. Afkomstig uit het Egyptische Alexandrië liet Origenes zich ook graag in zijn bijbelse reflecties op de christelijke leer door zijn stadgenoot, de Joodse schrijver Philo inspireren. Zijn eigen bezinning op de christelijke leer zag hij echter als relatief. Origenes wilde zijn mening niet aan anderen opdringen. Enkel de Bijbelse Openbaring had het recht om canoniek te zijn. Waar Origenes naar verlangde was om zijn Peri Archon als een open gesprek te presenteren waarop anderen konden voortbouwen.
Het is een bijzonder voorrecht dat deze vier boeken van Peri Archon nu in één werk samen te lezen zijn in de Nederlandse taal. In de gemakkelijk toegankelijke Nederlandse vertaling is er gekozen om Origenes Peri Archon te vertalen als ‘De basis’. Verder bevat deze uitgave een zeer gedegen inleiding over Origenes en de opbouw en invloed van Peri Archon. Hierin is er ruime aandacht voor de historische ontdekkingen in het onderzoek naar persoon en werk.
Jammer genoeg is Origenes open schrijfhouding immers door velen verkeerd begrepen geweest. Zijn reflecties op de apostolische verkondiging werden dan als dogmatische uitspraken opgevat. In deze Nederlandstalige editie laat Freerk Jan H. Berghuis allerlei problemen zien die deze misvattingen in de kerkgeschiedenis met zich meebrachten. Naast die misvattingen kozen sommigen er zelfs voor om radicale vervalsingen van Origenes werk te maken en deze in omloop te brengen, zodat Origenes in diskrediet kon worden gebracht. Dat maakt het niet gemakkelijk om Peri Archon exact te reconstrueren. Een volledig Grieks handschrift van het oorspronkelijke werk bleef immers niet bewaard. We zijn voor een reconstructie van de tekst volledig afhankelijk van Latijnse bronnen.
Berghuis kiest er in deze Nederlandstalige editie voor om de Latijnse tekst van Rufinus als brontekst van Peri Archon te gebruiken. Deze wordt door hem voorzien van talrijke voetnoten, waarin rekenschap van alternatieve tekstvarianten wordt afgelegd. Ook geeft Bergman in deze voetnoten regelmatig verduidelijking van achterliggende zaken bij wat Origenes schrijft. Deze Nederlandstalige editie biedt daarmee een grote meerwaarde tegenover vele onnauwkeurige vertalingen op het internet. Het is een genot om deze oudste bezinning op de christelijke geloofsleer in de eigen taal te mogen lezen. Terwijl Peri Archon een vrij complexe tekst is, lukt het de vertaler om dit tweeduizend jaar oude schrijven van Origenes toegankelijk te houden. Doordat de Nederlandstalige editie voorzien is van de reeds genoemde inleiding en een handig register van thema’s aanbiedt, verdient het een warme aanbeveling voor de geïnteresseerde lezer.
Freerk Jan H. Berghuis, Origenes, de basis, (Damon, 2009, 396 blz.)
