door Jacques Rommel – Nooit eerder vond ik het zo moeilijk om een beoordeling te schrijven over een boek op ‘indekerk.be’. Dat komt omdat ik heen en weer geslingerd word tussen oprechte bewondering en een even oprecht gevoel van onbehagen. Laat ik dus maar beginnen met het eerste gevoel te verklaren.
Het is duidelijk dat Voortman een hele slimme en erudiete man is: de lijst van geraadpleegde (en aanbevolen) bronnen is indrukwekkend. Zijn betoog is intelligent en omvat een brede waaier aan reflecties over ‘geloven’. In zijn boek toont hij zeer veel begrip voor andersdenkenden, geeft hij een persoonlijk getuigenis over wat geloven voor hem werkelijk betekent. Hij kent zijn Bijbel van kaft tot kaft en breekt een lans voor een geloof dat meer is dan het bezoeken van een kerk en het zingen van liederen. Hij heeft ook een grote liefde voor de Bijbel en voor God en belijdt onomwonden dàt hij gelooft. Vele van de dingen die hij schrijft, snijden hout, meer zelfs, getuigen van een diepe wijsheid. Ik hou ook van zijn pleidooi voor openheid en begrip tegenover andersgelovigen, voor een kritische beschouwing van het eigen Godsbeeld en van zijn pleidooi voor een geloof dat handen en voeten heeft en zich bekommert om de maatschappij en het milieu. In heel veel van zijn redeneringen kan ik me perfect inleven, ook in sommige van zijn twijfels. Een heleboel positieve punten dus, en ik beken onomwonden dat ik het boek geboeid van kaft tot kaft gelezen heb. Zelfs in sommige kritieken die Voortman heeft op de protestantse en evangelische kerken kan ik me tot op zekere hoogte vinden.
Op een bepaald moment houdt het toch op, en kan of wens ik hem niet meer te volgen. Jart Voortman is van protestantse huize en heeft in zijn jeugd kennis gemaakt met de evangelische kerken. Hij is enige tijd voorganger geweest in Nederland, maar werkt sinds 2001 in België als godsdienstleraar. In dit boek geeft hij uiting aan zijn spirituele reis, en met name aan de veranderingen die zijn geloof heeft ondergaan. Het begint met zijn visie op wetenschap en evolutie. Nu weet ik wel dat Voortman niet de enige christen-intellectueel is die gelooft in evolutie, maar hij laat wel erg weinig ruimte over voor een scheppende God. Bovendien doet hij wat laatdunkend over christenen die nog de kant van het creationisme kiezen, terwijl hij nochtans heel goed op de hoogte is van de nieuwtestamentische schriftplaatsen waar Jezus en Paulus het scheppingsverhaal gebruiken als geestelijk fundament. Nog erger vind ik dat hij in het Oude Testament een dualiteit ziet tussen een aanvaardbare God en een godsbeeld dat niet strookt met onze morele normen. Natuurlijk is hij niet de enige die op die manier redeneert, maar de consequentie is wel dat hij de Bijbel niet helemaal beschouwt als geïnspireerd en gezaghebbend. Hierin volgt hij wel heel makkelijk bijbelkritische theologen. Datzelfde gebeurt met zijn verdediging van Paulus. Het is een schitterend betoog, maar toch houdt zijn benadering niet 100% rekening met goddelijke inspiratie, en volgt hij de redenering dat de schrijvers kinderen van hun tijd waren die beperkte inzichten hadden. Zelfs zijn interpretatie van de uitspraken van Jezus vind ik dubieus. Het lijkt een beetje alsof Jezus twee kanten aan zijn karakter had en zich liet leiden door zijn humeur of emotie van de dag. Waar het fout loopt met dit boek en met de opvattingen van dhr. Voortman is dat hij de openbaring van God wil aanpassen en inpassen in het tijdsbeeld van vandaag, met de morele normen van vandaag, en dan nog zeer specifiek in de spirituele zoektocht van de auteur, die eveneens heel erg tijdgebonden is. Mijn oordeel is natuurlijk dat van een gepokte en gemazelde evangelicaal, maar toch ook een met een ‘open geloof’. Trouwens, van mijn oordeel hoeft Jart Voortman niet wakker te liggen. Echt liberale protestanten en katholieken zullen hem links inhalen, en de vrijzinnigen die zijn boek beoordelen, prijzen hem voor zijn eerlijkheid en eruditie, maar doen meewarig over zijn geloof in God. Ik kan daarom ‘Open Geloven’ van Jart Voortman beperkt aanbevelen, namelijk aan wie interesse heeft in de goed geschreven en boeiende zieleroerselen en de zoektocht van een gelovige die het fundament kent en liefheeft, maar toch voor een stuk heeft losgelaten. De ondertitel klopt volgens mij niet helemaal. In plaats van: ‘Een verantwoording van het christelijk geloof’ ware eerlijker geweest: ‘Een persoonlijke verantwoording van mijn christelijk geloof’
Je kan een inkijkexemplaar vinden op www.opengeloven.net.
Jart Voortman, Open Geloven, Verantwoording van het christelijk geloof, (Kok, 2015, 288 blz.)
