door Raymond R. Hausoul –
Twee werelden
Na twee christelijk-oecumenische gesprekken, focust Willem Ouweneel nu zijn aandacht op een Abrahamitische-interreligieuze dialoog: wat verbindt en wat scheidt orthodoxe joden en evangelische christenen van elkaar? Streng en zonder glimlach turen de auteurs op de cover elk een andere kant op. Dat beeld karakteriseert ook de boekinhoud: orthodoxe joden en evangelische christenen leven in twee werelden.
Jezus brengt verdeeldheid
Belangrijke aanleiding voor dit gesprek is dat beide auteurs hetzelfde Oude Testament lezen. Desondanks komt het niet tot een echt ‘gesprek’, want terwijl de jood het Oude Testament als Woord Gods omarmt, verwerpt hij Jezus Christus als het levende Woord Gods. Al snel blijkt dit de enorme kloof te zijn die tussen joden en christenen inloopt. Jezus brengt verdeeldheid. Echt ingaan op elkaars geloof gebeurt weinig. Het blijft bij traditie en geschiedenis. Treffend zijn de afsluitende woorden van G.C. Stuart: ‘Omdat meningen tegenover elkaar blijven staan, is het beter te spreken van “(schriftelijke) ontmoeting”. Rabbijn Van de Kamp schrijft terecht dat voor Joden een “geloofsgesprek” niet nodig is, terwijl christenen door hun wortels niet om het jodendom heen kunnen’ (p145).
Tegenreactie?
Als grootst gemis in het boek ervaar ik deze keer dat een tegenreactie op de eerste reactie ontbreekt. Het blijft bij één stelling en één reactie, zonder verduidelijking of verdieping. Dat resulteert erin dat beide auteurs dikwijls langs elkaar heen praten. Juist het werken met tegenreacties kon dit voorkomen. Zo concludeert Willem Ouweneel (onterecht?) dat ook het jodendom de erfzonde kent (p26,34). Doordat een tegenreactie ontbreekt, krijgt Lody van de Kamp geen mogelijkheid om dat te ontkennen of te bevestigen. Eveneens stelt Lody van de Kamp, zonder verdere onderbouwing, dat de christelijke interpretatie van de Messias in het Oude Testament één groot misverstand is. Doordat opnieuw een tegenreactie ontbreekt, lijkt Ouweneels hele argumentatie uit het veld te zijn geslagen door die uitspraak. Bij het lezen mis je eenvoudig het ‘gesprek’.
Orthodoxe en liberale joden
De meest centrale onderwerpen cirkelen rondom de mondelinge Thora en de afschuwelijkheden die christenen joden aandeden in de geschiedenis. Naast het feit dat beiden het afwijzen dat heidense christenen ‘joodje spelen’ (p25-26,33), ligt verder alle nadruk erop dat de christen zich moeten schamen over zijn verleden, dat al begon bij de afvallige joden die het Nieuwe Testament schreven. De vraag of deze sterke scheiding ook in het boekje was ontstaan als Willem Ouweneel het gesprek had gevoerd met de liberale jood stelt zich hier. De liberale jood maakt immers evenveel als de orthodoxe jood deel uit van het jodendom, en is meer te vergelijken met de evangelische beweging die geen autoritaire mondelinge traditie kent in het christendom.
Luisteren
Concluderend bevredigt het werk mijn verwachtingen niet helemaal. Het geloofsgesprek blijft me te beperkt en te sterk gereduceerd tot enkel het luisteren naar elkaar. Onderwerpen zoals de verlossingsweg of de toekomstige hoop komen er daarbij karig vanaf. Dat laatste valt op: Terwijl beide auteurs hun toekomstvisie aan het begin samenhorig delen (p21-22), komt enkel van de Kamp hierop kort terug als het gaat over de Messias en de toekomst (p75-76). Hoofdreden voor deze beperkingen is echter 2000 jaar geschiedenis. Joden en christenen blijven daardoor in hun eigen geloof- en taalwereld opgesloten. Dat dit laatste zeker het geval is, toont het boek in alle facetten.
Willem J. Ouweneel en Lody van der Kamp, Joden en Christenen, een verdiepend gesprek (Heerenveen: Medema, 2013). 165 p.
