door Kris Tavernier – De ondertitel van Hitlers Kruis luidt: ‘Hoe het kruis van Christus gebruikt werd als symbool van de Nazi agenda. Een onthullend verhaal’. En het ís een onthullend verhaal: verduidelijkend, verklarend, frappant, choquerend en voor de eerlijke lezer zeker ook confronterend. Waar was de Duitse Kerk tijdens het nazi-Duitsland van ’40-’45? Die was al bijna helemaal murw geslagen door Hitler. Door misleiding door Hitler enerzijds en zwakheid van de Kerk anderzijds is de Kerk in Duitsland reeds voor WOII buiten spel gezet en krachteloos gemaakt. Meer nog: hakenkruizen kregen in de kerken een prominente plaats naast het kruis van Christus, om deze laatste eigenlijk te gaan vervangen. “Het was zijn vastgestelde plan om het kruis van Christus volledig te vervangen door het hakenkruis” (blz. 69). “De Kerk sloot vrede met een vijand waarmee ze oorlog had moeten voeren” (blz. 87). Afgezien van een paar uitzonderingen keek de Duitse Kerk de andere kant op toen Hitler zijn “endlösung” in gang zette. Hoe kon dit gebeuren? In Hitlers Kruis bespreekt Erwin W. Lutzer welke lessen wij kunnen leren uit zijn onderzoek naar de misleiding van de kerk. “De vraag die de Kerk moest beantwoorden was: Wat betekent het voor de Kerk om Kerk te zijn?” (blz. 112). Geregeld maakt hij een verwijzing naar de antichristelijke maatschappij van de eindtijd. “We zullen zien dat het in vergelijking met de antichrist lijkt alsof Hitler maar een amateurspeler was” (blz. 72). De Kerk van vandaag heeft er dus maar alle baat bij om deze lessen uit de (recente) geschiedenis ter harte te nemen. Hitlers Kruis is het verhaal van een natie wier Kerk haar belangrijkste roeping vergat en haar fout te laat ontdekte. Kent de Kerk van vandaag nog haar roeping? “De Kerk vergat simpelweg Kerk te zijn” (blz. 111).
Er valt nog zoveel meer te citeren over de lessen die de Kerk van vandaag maar beter ter harte kan nemen, maar daarvoor moet u het boek zelf maar lezen.
Een geestelijke strijd
Reeds begin de jaren ’30 bond Hitler op slinkse wijze de strijd aan met de Kerk. “Vrede sluiten met de Kerk, zo zei Hitler, weerhoudt mij er niet van het christendom in Duitsland met wortel en tak uit te roeien” (blz. 125). Blz. 85 wordt volledig ingenomen door een foto van Hitler uit 1931 die de kerk verlaat. Ironisch genoeg zien we een kruis dat net boven zijn hoofd lijkt te staan. Twee jaar later werd Hitler kanselier en kreeg de controle over de Duitse kerken. Hij verspreidde zelfs deze foto als onderdeel van zijn inspanningen om meer steun te krijgen. “Hitler was een door en door gedemoniseerd wezen wiens lichaam slechts een omhulsel was voor de geest die in hem woonde “ (blz. 57). “Seculiere historici hebben toegegeven dat Hitler niet allen verklaard kan worden als een sluwe politicus die in Duitsland verscheen op het moment dat de natie klaar was voor een dictatorschap” (blz. 72). Hitler studeerde in zijn jeugd yoga, hypnose, astrologie en verschillende andere vormen van Oosters occultisme. Er speelde zich wel degelijk een geestelijke strijd af, en de Kerk had het pas veel te laat door.
Er valt nog zoveel meer te citeren over de geestelijke strijd die zich afspeelde, maar daarvoor moet u het boek zelf maar lezen. In deze context wil ik graag C.S. Lewis citeren: “There is no neutral ground in the universe. Every square inch, every split second, is claimed by God and counterclaimed by satan”.
De opbouw van het boek
Het boek begint met een stukje historische duiding van de filosofische, theologische, politieke en constitutionele wortels van het derde rijk. Vervolgens komt de moeilijke vraag aan bod hoe of waar we Gods regeringswegen in dit alles kunnen plaatsen. Daarna volgt een blik op de religie en het antisemitisme van het derde rijk. Een verhelderend inzicht op de hersenspoeling van de SS komt hierbij aan bod. Hoewel reeds aangehaald, komt daarna de nadruk te liggen om de Kerk, hoe deze werd misleid, verdeeld geraakte en ten slotte werd verscheurd. Vooral deze hoofdstukken zijn waarschuwend leerzaam voor de Kerk. Daarna volgen twee hoofdstukken. Een eerste over heldendom in het derde rijk en een tweede over de prijs van discipelschap in het derde rijk. Voornamelijk de persoon, het leven en het werk van Dietrich Bonhoeffer komen in deze hoofdstukken aan bod. Hij heeft zijn geloof en zijn daaruit voortvloeiende dienstbaarheid betaald met de dood door ophanging in een concentratiekamp drie weken voor de bevrijding. Een christelijke Godsman uit de recente geschiedenis. Het laatste hoofdstuk bepaalt ons bij de hedendaagse cultuur van Amerika, transponeerbaar naar Europa, en confronteert de lezer met de vraag wat het antwoord van de Kerk vandaag hoort te zijn.
Persoonlijk
Wat heeft dit boek met mij gedaan? Veel, meer dan ik verwacht had en misschien nog wel minder dan het met mij zou moeten doen. Het heeft mij aan het denken gezet. Wat is de Kerk? Wat is de missie van de Kerk? Hoe vertaalt zich dat in een daadwerkelijke visie? Wat is de Roeping van de Kerk? Wat is de Taak van de Kerk? Wat is haar bestaansrecht in de maatschappij van vandaag? Is de Kerk nog van betekenis in de maatschappij van vandaag? Wat doet de Kerk eraan om ervoor te zorgen dat ze nog van betekenis is in onze maatschappij? Laat ons deze waarschuwing niet vergeten: “… een staat die vijandig is tegenover religie zal altijd proberen de Kerk tot geforceerde betekenisloosheid te dwingen.” (blz. 21). Zijn we al niet zover?
Naar aanleiding van dit boek heb ik de volgende tweets via Twitter verstuurd: ‘Stoot ik op de vraag: wat doet de Kerk eraan om te zorgen dat ze nuttig, beter: nodig, of op z’n minst aanwezig blijft in de maatschappij?’. ‘Een grondig herdenken van de Kerk dringt zich aan m’n gedachten op: missie, visie, nut, betekenis, Roeping, Zending, vandaagdedag’. ‘We moeten een completer beeld krijgen van wat het voor de Kerk betekent om echt Kerk in de samenleving te zijn. – Erwin W. Lutzer’.
Uit het voorwoord door Ravi Zacharias citeer ik graag deze zinnen: “Er is veel geschreven over de tijd van de nazi’s, maar ik heb vaak verlangd naar iemand met kundigheid en inzicht, die ons zou helpen een dieper begrip te krijgen van die verschrikkelijke periode in de geschiedenis. … Dat is dit boek. … Kunnen we door alle voorspelbare analyses heen prikken naar de werkelijkheid waar alles om draaide? … Als u er eenmaal in begint zal het moeilijk zijn dit boek neer te leggen.” (blz. 10-11). Ik ben het hier helemaal mee eens! Toch moet je het boek af en toe neer leggen om na te denken en te verwerken wat je zonet hebt gelezen. Dit boek zet de Kerk serieus aan het denken en de Kerk van vandaag heeft deze boodschap nodig. Nadat ik het boek een eerste maal uit had ben ik meteen begonnen met het te herlezen … dat is mij nog niet eerder overkomen.
Dit boek kreeg de Christianity & Society ECPA Gold Medallion Award. Terecht, lijkt mij. Voor die €5 dat het boek kost hoeft u het niet te laten, integendeel: de €5 zijn zeker goed besteed. Ten zeerste aanbevolen!
Erwin W. Lutzer, Hitlers Kruis, (Grace Publishing House, 2009, 227 blz.)
