door Maarten Hertoghs –
Nadere Reformatie
Over Luther en Calvijn weten de meeste evangelischen een en ander. Enkele mensen hebben ook wel iets over de tijd kort na Luther en Calvijn gehoord, maar het is ver zoeken naar diegenen die de theologische ontwikkelingen in de 17e en 18e eeuw kennen. Binnen de Nederlandse Gereformeerde Kerk stond deze periode in het teken van de Nadere Reformatie (of voortgaande reformatie). Er zijn heel wat overeenkomsten met de Puriteinen in Engeland en de Piëtisten in Duitsland, al ging de Nadere Reformatie nog een stapje verder. Deze beweging kenmerkte zich door een reactie op het gebrek aan levend geloof in de kerk. Mensen moesten hun geloof beleven, godvruchtig zijn. Er was niet alleen een streven naar een hervorming van de kerk, maar ook van de samenleving als geheel.
Biografieën
In de Encyclopedie, die in totaal uit drie delen zal bestaan, vind je een reeks biografieën van vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie en, bij uitbreiding, van de bredere groep van Piëtisten. Vlaamse evangelischen zullen weinig van de beschreven mensen herkennen. Voor sommigen klinken namen als Coccejus of Gomarus (geboren in Brugge!) misschien bekend in de oren. Van elke persoon worden enkele data en hun woon- of werkplaatsen genoemd. Daarna wordt zijn of haar (u leest het goed: er worden ook enkele vrouwen besproken) levensloop geschetst. Daarop volgen onderwerpen als geschriften, betekenis of invloed. Bij sommigen is dit erg uitgebreid, bij anderen bleek er weinig te vertellen.
Wat is het nut?
Ik besef dat u zich de vraag stelt (als u tot hier gelezen hebt) of dit een nuttig boek is. Een encyclopedie die zo toegespitst is, is geschikt voor een zeer geïnteresseerd publiek. Of u daar deel van uitmaakt, mag u zelf beslissen. Ik vind het zelf aangenaam om te grasduinen in zo’n korte biografieën. Het is veel duidelijker hoe al deze dominees, schrijvers, denkers werkten in een bepaalde tijd en situatie. Die context bepaalde hun gedachten, hun theologische inzichten, … Zij reageerden op wat andere mensen dachten en schreven. Soms zijn dit wezenlijke zaken, maar niet altijd. Wat dat betreft, is de tijd niet veranderd. Ook nu zijn onze theologische inzichten onderhevig aan onze context; zowel in positieve als in negatieve zin. Dat gegeven mag ons nederig maken. Daarmee wil ik niet zeggen dat u nederigheid moet leren door deze encyclopedie aan te schaffen! Het is goed af en toe te beseffen dat men over honderd jaar (als de mens dan niet meer in de wazige spiegel kijkt) hetzelfde over ons zal denken.
Zelfs voor iemand die weinig bekend is met deze periode (en dat ben ik), is het geheel goed leesbaar. Ik vind het aangenaam en overzichtelijk geschreven, wat niet wil zeggen dat het leest als een roman. Het is en blijft natuurlijk een encyclopedie. Wat ik mis, is een chronologisch overzicht van de namen. Het alfabetische overzicht is nuttig, maar een chronologisch overzicht zou helpen om het geheel te overschouwen. Een ideetje voor de volgende delen?
W.J. op ’t Hof, Encyclopedie Nadere Reformatie, biografieën A-K (deel 1), (Uitgeverij Kok, 2015, 435 p.)
