door Raymond R. Hausoul – In de tijd van de Verlichting kregen de gedachten van Immanuel Kant een enorme impact in het maatschappelijk denken. Kant ging op zoek naar de vraag wat mensen écht kunnen weten en kennen. Hij stelde kritische vragen bij allerlei zaken en zo kwam ook het geloof onder druk te staan. Vooral de bewijzen voor God, die in de eeuwen daarvoor waren ontstaan, kwamen onder vuur te liggen. Denken over God was subjectief. Je kan het namelijk niet grijpen, volgens Kant. Alleen wat we als een ‘fenomeen’ of gebeuren kunnen vaststellen en meten is wat te ‘kennen’ is. Het geloof in God valt daarbuiten, want je kan God niet vaststellen en meten. Daarmee zei Kant nog niet meteen dat God dus niet bestaat of niet waar is. God is alleen niet ‘kenbaar’ met redelijke menselijke zintuigen. Je kan over God nadenken, maar je krijgt dan allerlei tegenstrijdige ideeën waartussen niet te kiezen valt. Om het met de herkenbare woorden van Kant in dit boek te zeggen: Alleen wat zich fenomenologisch aan de mens voordeed was kenbaar.
Hoewel de gedachten van Kant onze samenleving als decennialang beïnvloeden, durft Emanuel Rutten het in dit boek aan om de kenleer van Kant in vraag te stellen. Rutten doet dat door in zorgvuldige interactie met Kant een alternatieve kenleer te ontwikkelen. Daarin maakt hij zichtbaar dat de objectieve en subjectieve waarneming niet zo gemakkelijk van elkaar te scheiden zijn. Ook de zogenaamde objectieve uitspraken die mensen doen, bevatten subjectieve elementen.
Dit betekent niet dat Rutten de voordelen van Kant naast zich wil neerleggen. Hij wil vanuit het denken vanuit de Verlichting een betere weg zoeken in de kenleer. Wat Rutten vertelt is enorm waardevol. Zijn gedachten zijn zorgvuldig uitgewerkt en dagen je uit om ze rustig op je te laten inwerken tijdens het lezen. Wie de tijd daarvoor neemt ontdekt hoe Rutten een fantastische kenleer ontwikkelde, waarin weer ruimte komt voor het kennen van het bovennatuurlijke in deze schepping. Rutten geeft ons daarmee een prachtige opening om op een andere manier om te gaan met opmerkingen zoals deze aan het begin van mijn recensie.
Emanuel Rutten, Contra Kant: Ruimte voor Transcendentie (KokBoekencentrum, 2020, 176 blz.)
