door Jacques Rommel –
C.S. Lewis is een van de monumenten uit de Engelse literatuur en een van de grote christelijke denkers uit de 20e eeuw. Bij het grote publiek bekend door de verfilmde Narnia verhalen, onder gelovigen vooral omwille van zijn apologetische essays.
The Screwtape letters
Zijn beroemdste boek voor volwassenen is ongetwijfeld Brieven uit de hel dat geschreven werd in 1941. De oorspronkelijke titel was The Screwtape letters. Zes jaar later verscheen een Nederlandse vertaling, maar in 2002 werd het opnieuw vertaald en met succes heruitgegeven. Ook deze editie is namelijk al aan een zesde druk toe. Je zou haast denken dat het verplichte lectuur is voor christenen, wat niet zo heel gek is. Een generatie geleden was het namelijk vaak verplichte kost voor de Engelse schooljeugd. De vraag is of je daar als (verplichte) lezer blij mee moet zijn?
Verplichte literatuur?
Het boekje scoort hoog omwille van twee redenen. Het is onmiskenbaar literair. Lewis beoefent hier een bijzonder genre door de duivel ironische brieven te laten schrijven aan een collega-duivel. Dat op zich maakt het heel leesbaar en verteerbaar, omdat elke brief op zichzelf kan staan, kort, met een stevige doordenker, en hier en daar een vleugje fijne humor. Dit laatste komt het best tot uiting in de toon die Schroeflik aanslaat tegen zijn neef Galsem. Die toon is zeer beleefd, maar met een dreigende, soms boosaardige ondertoon. Precies zoals je van de duivel zou verwachten, maar ook van sommige mensen… Een tweede verdienste is natuurlijk de inhoud. De brieven bevatten tips hoe een duivel gelovigen kan doen struikelen, en doen terugkeren naar de Wereld, het terrein van de Satan. Het is zonneklaar dat Lewis onze zwakheden heeft geobserveerd en kent. Enkele van de brieven raken het hart van de lezer door hun herkenbaarheid, en zijn daardoor een waardevolle les/waarschuwing/bemoediging.
In de huid van de tegenstander
Toch een klein voorbehoud: niet alle brieven zijn even interessant, en in het begin moet je wel even doorbijten en wennen aan het nogal omslachtige taalgebruik. Het is duidelijk dat men 70 jaar geleden anders schreef en las dan vandaag, en de nieuwe vertaling heeft daar niet zoveel aan veranderd. Ik herinner me dat ik bij de aanvang van mijn geloofsdagen de oude versie van de Brieven heb gelezen, en niet meer moeite had dan met de recente versie. Lewis zegde ooit in een interview dat hij de Brieven met grote tegenzin schreef, omdat hij het haatte om in de huid van de tegenstander te kruipen. Naast de Brieven uit de hel bevat deze uitgave een extraatje onder de titel ‘Schroeflik heft het glas’. Daarin filosofeert Lewis over democratie en de democratisering van het onderwijs. Wellicht zullen sommigen nogal de wenkbrauwen fronsen bij dit betoog. Grappig is wel dat het zo actueel is in het licht van de op gang zijnde onderwijshervorming in Vlaanderen.
Conclusie
Brieven uit de hel is uitgegeven in een mooie cassette met twee andere boeken van C.S. Lewis. Verkrijgbaar bij uitgeverij Kok voor minder dan 30€ (actieprijs). Nog een laatste kritische noot: ondanks de zesde druk bevat de tekst nog enkele storende tikfouten. Jammer, want de box is een mooi verzamelobject met een kostbare inhoud.
C.S. Lewis, Brieven uit de Hel (Kok, 2013).
