door Maarten Hertoghs –
‘Zoek God en geen blijdschap’. Bij het nadenken over dit boekje vond ik dit citaat erg typerend. Dit is Dietrich Bonhoeffer ten voeten uit. Hij parafraseert een zin uit de Imitatio Christi van Thomas à Kempis. ‘Verborgen omgang’ is doortrokken van het idee dat we, als christen, aan de slag moeten met het zoeken van God. Dit gebeurt voor een belangrijk deel binnen een christelijke gemeenschap. Bonhoeffer stelt dat er ‘s ochtends een gemeenschappelijke godsdienstoefening of morgenwijding (zo noemt de schrijver dit) moet zijn. Deze samenkomst kenmerkt zich door lof en dank (zang), Schriftlezing en gebed. ‘s Avonds is er iets gelijkaardigs. Het eerste deel van het boekje is een uitwerking van hoe deze godsdienstoefeningen eruit moeten zien. Sommige zaken zullen ons vreemd aandoen. Zo schrijft Bonhoeffer dat het zingen eenstemmig moet gebeuren. Dit om helemaal gericht te kunnen zijn op één zaak: God eensgezind verheerlijken, gebonden aan het Woord. Ik zou er niet blij van worden als het komende zondag zo loopt in onze gemeente, maar ik kan wel begrijpen waarom Bonhoeffer dit schrijft. Het is zo dat ons zingen gericht moet zijn op God en niet op hoe prachtig de muziek is. De dieperliggende gedachte is m.a.w. zo vreemd nog niet.
Ook in ons individuele leven moeten we God zoeken. Bonhoeffer legt weliswaar grote nadruk op de gemeenschap (wij zijn slechts levend in de gemeenschap), maar schrijft ook dat we net in het alleen zijn op de juiste manier in de gemeenschap leren leven. Een erg gebalanceerde houding dus. Ik geloof dat hij hier blootlegt wat in onze evangelische gemeenten spaak loopt. De balans is zoek. Er is veel aandacht voor het individu, maar is onze gemeente nog een gemeenschap? Is er nog een wil, een verlangen om meer tijd met elkaar door te brengen? En… ligt daar niet de oorzaak van veel problemen in gemeenten? Bonhoeffers boek is doordrongen van het pleidooi voor de gemeente als gemeenschap. Ik citeer nog een zin: ‘Elke christelijke gemeenschap moet weten, dat niet alleen de zwakken de sterken nodig hebben, maar dat ook de sterken het niet zonder de zwakken kunnen stellen.’ Interessante denkstof!
Zonde
Een heel uitdagend stukje in het boek gaat over de zonde. Bonhoeffer zegt dat mensen in de gemeenschap nogal eens alleen staan. De reden daarvoor is dat we als gelovigen, als vromen, samenkomen, maar niet als onvromen, als zondaren. We durven geen zondaren te zijn, schrijft hij. Dat klopt. Ik durf wel toe te geven dat ik mij schuldig maak aan ongeduld… in het besef dat veel mensen dat niet zo erg vinden. Er zijn wel andere zonden die ik niet zo gemakkelijk durf toe te geven. Over veel zonden spreken we eenvoudig niet of nauwelijks in de kerk. Daardoor creëren we een leugenachtige, huichelachtige gemeenschap, waar de maskers nooit afgezet worden en waar we ten diepste alleen staan. Geïsoleerd in onze strijd tegen de zonde. Bonhoeffer breekt een lans voor de biecht. Niet op de Rooms-katholieke manier, maar wel het één op één zonden belijden.
De Psalmen
Het laatste deel van het boekje gaat over de Psalmen. De Psalmen spelen in de godsdienstoefeningen een belangrijke rol, volgens Bonhoeffer. Hij stelt dat we daar leren wat bidden eigenlijk is, wat wij moeten bidden en hoe we als gemeenschap moeten bidden. Bonhoeffer leest de Psalmen christologisch. Ze wijzen ten diepste allemaal op Christus, volgens hem. Daar volg ik hem toch niet helemaal, moet ik toegeven. Bij sommige Psalmen is er een duidelijk messiaanse inslag, maar om ze allemaal zo te lezen, gaat toch ver.
Slotsom
Dit is een boekje dat het lezen waard is. Soms gedateerd (geschreven in 1938), maar soms ook brandend actueel. Bonhoeffers methoden zijn wellicht niet de onze, maar zijn pleidooi voor een sterkere en open gemeenschap mag ons zeker aan het denken zetten!
Dietrich Bonhoeffer, Verborgen omgang, Over leven in gemeenschap, (Uitgeverij Kok, 2014, 152 blz.)
